Το πρόσωπο του Χριστού απέναντι στον ηθικισμό.

Σ’ ολόκληρο το ευαγγέλιο παρατηρούμε πως ο Χριστός ήρθε για να εγκαινιάσει έναν νέο τρόπο ζωής βασισμένο στην αλήθεια και στην σωτηρία (Α’ Τιμ. 2,4). Η διδασκαλία Του βασίζεται σε αυτό ακριβώς, αλλά και με τα θαύματα θέλει να δείξει πως θα είναι η Βασιλεία του Θεού, ένας κόσμος χωρίς φθορά, πόνο, ασθένειες, εν τέλει χωρίς τις φθοροποιές δυνάμεις του κακού.

Ένα από τα θαύματα του Χριστού είναι εκείνο της θεραπείας του παραλυτικού της Καπερναούμ (Μάρκ. 2, 1-12), το οποίο διαβάστηκε σήμερα Κυριακή στους ναούς. Ο Χριστός βρισκόταν σε κάποιο σπίτι. Εκεί, τέσσερα πρόσωπα του έφεραν σε ένα κρεβάτι έναν παραλυτικό και μάλιστα επειδή υπήρχε πλήθος ανθρώπων, τον κατέβασαν από την στέγη. Ο Χριστός είδε την πίστη τους και είπε στον παραλυτικό ‘’παιδί μου, σου συγχωρούνται οι αμαρτίες’’ (Μάρκ. 2,5). Μερικοί γραμματείς σκέπτονταν μέσα τους ‘’Γιατί λέει αυτός βλασφημίες κα’ αυτόν τον τρόπο; Ποιος μπορεί να συγχωρεί αμαρτίες παρά μόνον ένας, ο Θεός;’’ (Μάρκ. 2,7). Ο Χριστός ελέγχοντας τις σκέψεις τους, είπε στον παραλυτικό να σηκωθεί πάνω, να πάρει το κρεβάτι του και να περπατήσει.

Στο ευαγγελικό ανάγνωσμα, οι γραμματείς δεν πίστευαν πως ο Ιησούς είναι ο Υιός του Θεού και ενδόμυχα έκαναν ανάλογες σκέψεις. Παρατηρούμε πως οι γραμματείς σε ολόκληρο το ευαγγέλιο αντιμετωπίζουν με καχυποψία το πρόσωπο του Χριστού. Οι ίδιοι μαζί με τους φαρισαίους διυλίζουν τον κώνωπα και υπακούν τυφλά στο γράμμα του νόμου που εγκλωβίζει και όχι στο πνεύμα του νόμου που απελευθερώνει. Ο Χριστός βρίσκεται πάνω από τον νόμο, την ημέρα, τον χρόνο, τον τόπο και τις κάθε είδους φυλετικές και οποιεσδήποτε άλλες διακρίσεις. Εξάλλου, το Σάββατο έγινε για τον άνθρωπο και όχι ο άνθρωπος για το Σάββατο’’  (Μάρκ. 2, 27), κάτι που δείχνει πως όλα τίθεται στην διακονία του ανθρώπου προκειμένου να διακονήσουν την σωτηρία του.

Ο Χριστός στα θαύματα που επιτελεί γίνεται μάρτυρας του σκανδαλισμού των γραμματέων και φαρισαίων. Συνηθίζουν να θέτουν διλήμματα στον Χριστό και να παραμένουν ακλόνητα προσηλωμένοι σ’ έναν άκαμπτο ηθικισμό, επομένως και δογματισμό. Αυτός ο ηθικισμός, δηλαδή η αλλοίωση του ήθους, της οντολογίας του ήθους, οδηγεί σε έναν ευσεβισμό που τους διακατέχει, ο οποίος δεν εκφράζει την αυθεντική ευσέβεια που καλλιεργείται μέσα από την αρετή της ταπείνωσης. Όλη λοιπόν η στάση του Χριστού απέναντι στον ηθικισμό των γραμματέων και φαρισαίων είναι στηλιτευτική. Δεν στηλιτεύει όμως τα πρόσωπα αλλά τις συνήθειες τους. Ο Χριστός ως αληθινά πράος και ταπεινός (Ματθ. 11,29) προστατεύει το ανθρώπινο πρόσωπο σε όλη του τη διδασκαλία και επίγειο δράση.

Δυστυχώς, στις μέρες μας εκτός από το ότι υφίσταται μεγάλη υποκρισία εντός των τειχών της Εκκλησίας, παρατηρείται κάποιες φορές η έλλειψη αυθεντικού ήθους, όπως αυτό εκφράζεται στο ευαγγέλιο και εν γένει στον ορθόδοξο ανθρωπισμό. Είναι άλλο ο θρησκευτικός και άλλο ο πνευματικός άνθρωπος. Ο θρησκευτικός άνθρωπος λειτουργεί εντός των πλαισίων μας οργανωμένης θρησκείας (όχι αποκάλυψης) και ενεργεί με βάση μία ιδεολογία στην ουσία, όπως αυτή προτάσσεται από το γράμμα του νόμου.

Στην περίπτωση αυτή η θρησκεία βρίσκεται και λειτουργεί στον αντίποδα της Εκκλησίας, εκείνου του βεβαιωμένου και ακραιφνούς βιώματος, της εμπειρίας μέσα σε μία κοινωνία προσώπων, όπως αυτή η κοινωνία καταφάσκει στο εκκλησιαστικό γεγονός. Κάποιες φορές ο θρησκευτικός άνθρωπος, ως φανατισμένος διατηρεί την πνευματική του τυφλότητα, την οποία καλλιεργεί η εγωπάθειά του, αφού ο ναρκισσισμός του σημαίνει την καταδίκη του αληθινού εκκλησιαστικού πνεύματος που ελευθερώνει. Κατά αντίστοιχο τρόπο ενεργούσαν οι γραμματείς και οι φαρισαίοι. Εύστοχα σημειώνει για τον θρησκευτικό άνθρωπο ο καθηγητής Χρήστος Γιανναράς στο Αλφαβητάρι της Πίστης: ‘’Συνήθως, αυτός ο τύπος του θρησκευτικού ανθρώπου έχει μεγάλη έπαρση για την ευσέβεια και την αρετή του και γίνεται σκληρός για όσους συνανθρώπους του δεν έχουν να επιδείξουν ανάλογα θρησκευτικά και ηθικά κατορθώματα’’.

Ολόκληρος ο ευαγγελικός λόγος διαπνέεται από ένα ασκητικό ήθος. Ο Χριστός ποτέ δεν επιτίμησε κανένα ανθρώπινο πρόσωπο, αντίθετα παιδαγώγησε με μακροθυμία. Το σημειώνει με ωραίο τρόπο ο απόστολος Παύλος προς τους Εφεσίους: ‘’… μετά πάσης ταπεινοφροσύνης καί πρᾳότητος, μετά μακροθυμίας, ἀνεχόμενοι ἀλλήλων ἐν ἀγάπῃ’’ (Εφ. 4,2). Αντίθετα, στηλίτευσε την υποκρισία και τον ηθικισμό εκείνων των ευσεβιστών, των ‘’πνευματικά’’ καθαρών και τακτοποιημένων σεσωσμένων , που δρούσαν υπόγεια σε ομάδες, κάστες, μέσα από δολιοπλοκίες, συκοφαντίες κατά του Ιδίου, καλλιεργώντας με τα έργα τους καρπούς του σκότους και όχι του φωτός.

Απευθυνόμενος στους ίδιους αλλά και στους σύγχρονους συνεχιστές τους, ηθικιστές, τιμητές και προστάτες των πάντων με την ίδια ζωηρότητα και καθαρότητα λόγων: ‘’Δένουν φορτία βαριά και δυσβάστακτα και τα βάζουν στους ώμους των ανθρώπων, αλλ’ αυτοί οι ίδιοι δεν θέλουν ούτε με το δάκτυλο τους να τα κινήσουν… Αλλοίμονο σ’ εσάς, γραμματείς και φαρισαίοι υποκριτές, διότι κλείνετε την βασιλεία των ουρανών εμπρός στους ανθρώπους. Εσείς οι ίδιοι δεν μπαίνετε, αλλά και εκείνους που θέλουν να μπουν δεν τους αφήνετε… Οδηγοί τυφλοί, που ξεκαθαρίζετε το κουνούπι, ενώ καταπίνετε την καμήλα… διότι μοιάζετε με τάφους ασβεστωμένους, οι οποίοι απ’ έξω μεν φαίνονται ωραίοι, αλλά μέσα είναι γεμάτοι από κόκκαλα νεκρών και από κάθε ακαθαρσία. Έτσι και εσείς, απ’ έξω μεν φαίνεστε στους ανθρώπους δίκαιοι, αλλ’ από μέσα είστε γεμάτοι υποκρισία και ανομία’’ (Ματθ. 23, 1-36).

 

Πρεσβύτερος Ηρακλής Φίλιος (Θεολόγος, Βαλκανιολόγος)

Εφημέριος Ι.Ν. Αγίου Δημητρίου Διάβας - Ι.Μ. Σταγών & Μετεώρων