Η ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΠΡΟΣΩΠΟΥ

Εισήγηση στο Διεθνές Συνέδριο «Προσβασιμότητα - Αναπηρία - Εκκλησία»

στην Θεολογική Σχολή Α.Π.Θ. (2 - 4 Νοεμβρίου 2023).

(3/3)

 

 

Πρεσβυτέρου Ηρακλή Φίλιου

Θεολόγου, Βαλκανιολόγου

Κληρικού της Ιεράς Μητροπόλεως Σταγών & Μετεώρων

 

 

ΑΜΕΑ: Οι κατεξοχήν φίλοι του Χριστού.

Τα ΑμεΑ δεν αποτελούν ξεχωριστή κατηγορία ανθρωπίνων προσώπων, αλλά ζωντανές εικόνες του αληθινού Θεού, που δημιουργήθηκαν κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωση δική του [1]. Για την χριστιανική ανθρωπολογία δεν υφίστανται πρόσωπα πρώτης και δεύτερης κατηγορίας.

«Πάντες γὰρ υἱοὶ Θεοῦ ἐστε διὰ τῆς πίστεως ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ» [2] μας λέει ο απόστολος Παύλος. Και συνεχίζει: «Οὐκ ἔνι Ἰουδαῖος οὐδὲ Ἕλλην, οὐκ ἔνι δοῦλος οὐδὲ ἐλεύθερος, οὐκ ἔνι ἄρσεν καὶ θῆλυ· πάντες γὰρ ὑμεῖς εἷς ἐστε ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ» [3]. Κάθε άνθρωπος, φτωχός ή πλούσιος, υγιής ή ασθενής, αρτιμελής ή ανάπηρος, έχει το δικαίωμα στην ζωή και στην αιωνιότητα. Μέσα στο ευαγγέλιο δεν υφίσταται καμία απολύτως διάκριση ανάμεσα στα ανθρώπινα πρόσωπα, είτε είναι ΑμεΑ, είτε όχι. Μάλιστα, η ανθρώπινη ζωή είναι ιερή από τη στιγμή της σύλληψης [4].

Ο Χριστός ταύτισε τον εαυτό του με τους ’’ελαχίστους’’ [5]. «Προσέλαβε τη διαβρωμένη από την αμαρτία ανθρώπινη φύση, προσέλαβε τον εκδιωγμένο, από τον παράδεισο Αδάμ, τον πλάνητα και αλήτη, για να τον γιατρέψει από την ασθένεια του», γράφει σε βιβλίο του ο καθηγητής Χρυσόστομος Σταμούλης [6]. Τα ΑμεΑ δεν αποτελούν ανθρώπινα πρόσωπα μόνο εξαιτίας της βιολογικής τους παρουσίας, αλλά και της πνευματικής τους παρουσίας, εκείνης της υπόστασης της εκκλησιολογικής υπάρξεως, όπως την χαρακτηρίζει ο Μητροπολίτης Γέρων Περγάμου Ιωάννης Ζηζιούλας [7]. Ποιος είναι ο λόγος της θείας ενανθρώπισης; Οι φράσεις του Μ. Αθανασίου «ἵνα ἡμεῖς θεοποιηθῶμεν» [8] και «ἵνα ἡμεῖς ἀφθαρσίαν κληρονομήσωμεν» [9]  δεν απευθύνονται μόνο στους αρτιμελείς και υγιείς ανθρώπους, αλλά σε κάθε ανθρώπινο πρόσωπο.

Ειδικά, αν παρατηρήσουμε την επίγεια δράση του Χριστού και την παρουσία του μέσα στην κοινωνία, θα διαπιστώσουμε πως συναναστρέφεται περισσότερο με τους ‘’τσαλακωμένους’’ ανθρώπους. Αυτοί είναι οι φίλοι του Χριστού. Η κοινωνία της εποχής του Χριστού είχε θέσει στο περιθώριο τα ΑμεΑ. Αντίθετα, ο Χριστός προσεγγίζει τα ΑμεΑ, συζητά μαζί τους, τους θεραπεύει. Ταυτίζεται με τα πρόσωπά τους, με τους αξιολύπητους, μοναχικούς, ανάπηρους, κατατρεγμένους και το μόνο που ζητάει από εκείνους είναι να μην αμαρτάνουν και να ευγνωμονούν τον Θεό [10]. Και οι τέσσερις ευαγγελιστές έχουν καταγράψει περιστατικά θεραπειών στα ευαγγέλια τους. Τυφλοί [11], κωφοί [12], παράλυτοι [13], χωλοί [14], άλαλοι [15], λεπροί [16], θεραπεύονται από τον Κύριο. Είναι τα ανθρώπινα πρόσωπα που οι άνθρωποι ξέχασαν και απομόνωσαν, όχι όμως ο Θεός.

Ο Χριστός θεραπεύει τα ΑμεΑ. Δεν τους δίνει μία μελλοντική ελπίδα ή μία υπόσχεση. Εκείνη την ώρα πραγματώνει το σχέδιο του Θεού. Δεν ζητάει όμως να διαδοθούν τα θαύματα που κάνει [17]. Δεν είναι στα σχέδια του ο εντυπωσιασμός. Με τα θαύματα ο Χριστός μας εισάγει στον νέο κόσμο της Βασιλείας του Θεού. Θέλει να δείξει με άλλα λόγια πως στη Βασιλεία του Θεού δεν θα υφίσταται η ασθένεια, ο πόνος, η φθορά, η αναπηρία, η θλίψη και η δυστυχία.

Η Εκκλησία είναι ο χώρος μέσα στον οποίο ο άνθρωπος δεν αποτελεί μία βιολογική μονάδα μόνο, αλλά ένα πρόσωπο που μετέχει στο κατεξοχήν μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας και γεύεται τις δωρεές του Θεού, είτε είναι ΑμεΑ, είτε όχι. Μέσα στην Εκκλησία υφίσταται «μια κοινότητα ανθρώπων με διαφορετικά αλλά συμπληρωματικά χαρίσματα. Ένα όραμα ολότητας και θεραπείας, φροντίδας και κοινής χρήσης» [18], όπως σημειώνει σε βιβλίο του ο π. Ιωάννης Χρυσαυγής. Στην Θεία Ευχαριστία, η ευχή «ἵνα πᾶς ὁ πιστεύων εἰς αὐτὸν μὴ ἀπόλυται, ἀλλ' ἔχῃ ζωὴν αἰώνιον» [19] είναι καταλυτικής σημασίας για κάθε ανθρώπινο πρόσωπο, είτε ΑμεΑ, είτε όχι, αφού απευθύνεται στον κάθε άνθρωπο. Υπάρχει όμως μία διαφορά στον τρόπο με τον οποίο βλέπει τον άνθρωπο η δυτική σκέψη και η πατερική. Για την δυτική σκέψη ο άνθρωπος είναι ψυχή, μία διανοητική λειτουργία, ενώ για την πατερική «ο άνθρωπος αποτελεί μία ιερατική παρουσία της πνευματικής ελευθερίας μέσα στον κόσμο της υλικής αιτιότητας και της οργανικής διαδικασίας», σύμφωνα με το κείμενο περί κοινωνικής διδασκαλίας που εκδόθηκε με πρωτοβουλία του Οικουμενικού Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίου το 2019 [20].

Εν κατακλείδι, οι Πατέρες της Εκκλησίας ανέδειξαν την ιερότητα του ανθρωπίνου προσώπου, το οποίο καταξιώνεται πνευματικά μέσα στον χώρο της Εκκλησίας. Αυτό σημαίνει πολλά. Εκτός από την θεολογική - πνευματική σημασία, έχει και μία σημασία για την κοινωνία μας και την εκκλησιαστική ζωή. Χρειάζεται να τολμήσουμε ακόμη περισσότερο. Να καινοτομήσουμε, σύμφωνα με το ύφος των Πατέρων της Εκκλησίας. Να μην θεωρήσουμε πως με την τοποθέτηση μιας ράμπας έξω από έναν ιερό ναό πράξαμε ένα καθήκον και νιώσουμε ηθικά τακτοποιημένοι. Να καλωσορίσουμε στη ζωή της Εκκλησίας τα ΑμεΑ και να στελεχώσουμε τις ενοριακές και εκκλησιαστικές δομές με τα πρόσωπά τους. Πρόσωπα με ειδικές ικανότητες και χαρίσματα. Πρόσωπα και ζωντανές εικόνες του ζωντανού Θεού.

                                                           

Υποσημειώσεις:

 

[1] Γέν. 1,26.

 

[2] Γαλ. 3,26.

 

[3] Ό.π. 3,28.

 

[4] Χρυσοστόμου Σαββάτου, Μητροπολίτου Μεσσηνίας, Ἡ Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδος τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ἔκφρασις τῆς συνοδικῆς αὐτοσυνειδησίας τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, Ἡ ἀποστολή τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ὡς μαρτυρία ἀγάπης ἐν διακονίᾳ, Αθήνα 2017, §11, σ. 225: ‘’Ἐν ταὐτῷ, ὑπογραμμίζομεν τήν ἀναμφισβήτητον ἱερότητα τῆς ἀνθρωπίνης ζωῆς ἀπό αὐτῆς τῆς συλλήψεως’’.

 

[5] Ματθ. 25, 45.

 

[6] Χρυσοστόμου Α. Σταμούλη, Τί γυρεύει η αλεπού στο παζάρι;, Εκδόσεις Αρμός, 2016, σ. 107.

 

[7] Ιω. Δ. Ζηζιούλα, Ἀπό τό προσωπείον εἰς τό πρόσωπον.  Ἡ συμβολή της πατερικῆς θεολογίας εἰς τήν ἔννοιαν τοῦ προσῶπου, Χαριστήρια εἰς τήν μνήμη τοῦ Μητροπολίτου Χαλκηδόνος Μελίτωνος, Πατριαρχικόν Ἵδρυμα Πατερικῶν Μελετῶν, Θεσσαλονίκη, 1977, σσ. 308-313.

 

[8] Μ. Αθανασίου, Περί ενανθρωπήσεως, PG 25, 192.

 

[9] Ό.π.

 

[10] Ιωάννη Χρυσοστόμου, Κατήχηση 1^η, 15,1: «Κι αν είναι κάποιος άσχημος, κι αν ντρέπεται να εμφανιστεί, κι αν κάποιος είναι πάφτωχος, κι αν κατάγεται από άσημη γενιά, κι αν είναι δούλος, κι αν τον έχουν στο περιθώριο, κι αν χάσει κάποιο μέλος του σώματός του, κι αν έχει πολλά αμαρτήματα, ο Κύριος δεν εξετάζει και δεν εμποδίζεται από τίποτε από αυτά, ούτε και απαιτεί ευθύνες».

 

[11] Ματθ. 12,22, Ματθ. 20,29, Μάρκ. 10,46, Λουκ. 18,35, Ιω. 9,1.

 

[12] Ματθ. 9,27.

 

[13] Μάρκ. 2,1, Λουκ. 5,18,  Ιω. 5,1.

 

[14] Ματθ. 12,9, Λουκ. 6,6.

 

[15] Μάρκ. 9,14.

 

[16] Ματθ. 8,1, Μάρκ. 1,40, Λουκ. 5,12.

 

[17] Βλ. χαρακτηριστικά Ματθ. 8,4, Μάρκ, 8,26.

 

[18] Fr. John Chryssavgis, The Body of Christ, The Body of Christ: A Place of Welcome for All People, Including People with Disabilities, 2015.

 

[19] Βλ. Θεία Λειτουργία Ιωάννου Χρυσοστόμου.

 

[20] Βλ. σχετικά https://www.goarch.org/el/social-ethos