Εξ’ ανθρωπίνης συγκράσεως. Το συναμφότερον του ανθρώπου και ο απαγορευμένος καρπός της σωματικότητας.

(6^ο μέρος)

 

Πρεσβυτέρου Ηρακλή Φίλιου

Θεολόγου, Βαλκανιολόγου

Κληρικού της Ιεράς Μητροπόλεως Σταγών & Μετεώρων

 

Επίλογος.

Αποτελεί μεγάλη πρόκληση για τον σύγχρονο άνθρωπο η συνάντηση του με κάθε είδους συνισταμένες εκφάνσεις του βίου της μετανεωτερικής [122] (postmodernity) εποχής. Ο συζητητής του παρόντος αιώνος οφείλει να βρίσκεται σε διαρκή εγρήγορση και αναζήτηση, αφού απαιτείται πλέον μία τακτική συνδιαλλαγής με κάθε μετανεωτερικό στοιχείο που αναδύεται εκ του παρόντος βίου, στοιχείο ικανό να αποπλανήσει τις αναζητήσεις του σύγχρονου ανθρώπου. Επουδενί, η συνδιαλλαγή αυτή δεν σημαίνει παθητική αποδοχή, αλλά κατάθεση θετικών προτάσεων και αφαίμαξη κάθε προσπάθειας για τη θεώρηση του ανθρώπου ως μονομερούς οντότητας.

Η ορθόδοξη θεολογία, σίγουρα έχει να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο σε ζητήματα ανθρωπολογίας στον 21^ο αιώνα. Εξάλλου, στον αιώνα αυτό η ορθόδοξη θεολογία στέκεται με παρρησία σε ανθρωπολογικά ζητήματα [123]. Τόσο ο ευαγγελικός όσο και ο πατερικός λόγος έχουν την δυνατότητα να νοηματοδοτήσουν την ανθρώπινη ύπαρξη και να απαντήσουν στα μεγάλα υπαρξιακή ερωτήματα. Ο άνθρωπος αν αντιμετωπιστεί μονομερώς (όπως συμβαίνει στην Δύση) που έχει απολέσει την ανθρωπολογική της ταυτότητα, τότε θα έχουμε να κάνουμε με μία μονάδα, μία υπαρκτική μονάδα, που ως αυτονομημένη ετερότητα δεν θα καταφέρει να επιβιώσει μέσα από την αυτοδιάθεση στην αυτοαναφορικότητά της. Ο άνθρωπος είναι πολλά μαζί και όλα αυτά η χριστιανική ανθρωπολογία δεν τα παραβλέπει, αλλά τα συνθέτει υπό το φως όλων των επιστημών της ανθρωπότητας σε μία διαλεκτική σύνθεση και όχι φυγή.

Η ορθόδοξη θεολογία αναμετριέται με την ιστορία και τα δεδομένα της μετανεωτερικότητας σε μία εποχή όπου ο άνθρωπος και οι ανάγκες του απομακρύνονται από την κοινωνία με τον Θεό Δημιουργό. Κάτι τέτοιο οδηγεί σε υπαρξιακή αφαίμαξη, αλλοπρόσαλλη υποστατικότητα και η ατομικότητα δεν έχει θέση σε μία κοινωνία συνεχούς κινητικότητας, ζωής και εξελίξεων.

Η θεολογία της ορθόδοξης Ανατολής, των Πατέρων του 1^ου, 3^ου, 7^ου, 8^ου αιώνα, δεν μπορεί να μείνει στάσιμη μέσα από την επίκληση ενός εξιδανικευμένου παρελθόντος χωρίς να δίνει πνεύμα και λόγο στην μετανεωτερική εποχή. Οφείλει να συνδιαλεχθεί με τον άνθρωπο αυτής της εποχής, τις συνθήκες διαβίωσης του, τις αλλοτριώσεις του, τις ανάγκες του και να εργαστεί πάνω στις προοπτικές του. ‘’Χρέος τῆς Ὀρθόδοξης θεολογίας εἶναι νά προσπαθεῖ νά ἀπαντά διαρκῶς στό ἐρώτημα, ὄχι τί εἶπαν οἱ Πατέρες στήν ἐποχή  τους (αὐτό εἶναι ἔργο τῶν ἱστορικῶν), ἀλλά τί θά ἔλεγαν σήμερα, ἄν βρίσκονταν ἀντιμέτωποι μέ τά προβλήματα ἑνός σύγχρονου δυτικοῦ ἀνθρώπου ἤ ἑνός Ἀφρικανοῦ κ.ἄ.’’ [124].

Αυτό το εγχείρημα, της αναφοράς στους Πατέρες, δεν πρέπει να εκληφθεί ως πισωγύρισμα σε ένα μουσειακό παρελθόν που θα έχει την τάση αποστήθισης του έργου και λόγου των μεγάλων Πατέρων της Εκκλησίας, αλλά ως μία δυναμική εισχώρηση σε νέα κοινωνιολογικά, πολιτικά, οικονομικά, δεδομένα. Σωστά επισημαίνει η Α.Θ.Π. ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ. Βαρθολομαίος σχετικά: ‘’…ἔχουμε ἀνάγκη ἀπό μία θεολογία, ἡ ὁποία θά ἔχει συνείδηση τῆς εὐθύνης της γιά τό σήμερα. Ἀπό μία θεολογία ἀπό τήν ὁποίαν θά ἐκπορεύονται προτάσεις ζωῆς, ἰδέαι, ὠθήσεις, ἐλπίδες γιά τόν ἄνθρωπο καί τήν ἀνθρωπότητα, γιά τήν κτίση καί τήν ἱστορία’’ [125]. Στην εποχή μας έχουμε ανάγκη από έναν ζωντανό διάλογο που θα μεταμορφώνει και θα εξυψώνει το ανθρώπινο πρόσωπο και που θα αναδεικνύει την ιερότητα της ζωής από τη στιγμή της σύλληψής του.

                                                                    

Υποσημειώσεις:

[122] Βλ. Zygmunt Bauman, Ἡ μετανεωτερικότητα και τα δεινά της, εκδόσεις Ψυχογιός, Αθήνα 2002.

 

[123] Βλ. Επισκόπου Διοκλείας Καλλίστου Ware, Η ορθόδοξη θεολογία στον 21ο αιώνα, Αθήνα 2005,  σ. 25.

 

[124] Ακαδημία Θεολογικών Σπουδών Βόλου, Πρόσωπο, Εὐχαριστία καί Βασιλεία τοῦ Θεοῦ σε ὀρθόδοξη καί οἰκουμενική προοπτική, Σύναξις Εὐχαριστίας πρός τιμήν τοῦ Μητροπολίτη Περγάμου Ἰωάννη Δ. Ζηζιούλα, Εκδοτική Δημητριάδος, Βόλος 2016, σ. 332.

 

[125] Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Μεσσηνίας Χρυσοστόμου Σαββάτου, Ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαῖος ὡς Πρόεδρος τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, Εισήγηση στο Διεθνές Συνέδριο με θέμα: ”Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος: Τριάντα χρόνια διακονίας” (Θεσσαλονίκη 26-29/5/2022).