Να ερωτευόμαστε. Με αφορμή την εορτή των αγίων Ακύλα και Πρίσκιλλας.

Δεν έχει σημασία η φύση του έρωτα. Θείος; Ψυχικός; Φυσικός; Δεν μας απασχολεί. Όποια κι αν είναι η φύση του αυτός είναι ‘’συγκρατική δύναμη’’, καταπώς σημειώνει ο άγιος Μάξιμος Ομολογητής. Γιατί όμως εξακολουθεί να ακούγεται ‘’αιρετικός’’ ο έρωτας μέσα στην Εκκλησία;

‘’Κι όταν ο Θεός μοίρασε τον κόσμο, τα παιδιά πήρανε τις γωνιές των δρόμων κι ο διάβολος τις πιο ωραίες λέξεις’’, μαρτυρεί ο Τάσος Λειβαδίτης. Ο έρωτας στις μέρες μας έχει ταυτιστεί με τη σεξουαλικότητα. Και ίσως γι’ αυτό το λόγο είναι ‘’αιρετικός’’. Ο έρωτας μπορεί να έχει σεξουαλικότητα, η σεξουαλικότητα δεν έχει οπωσδήποτε έρωτα. Αν σκάψουμε θα βρούμε κάτω από τα χώματα την αληθινή Εκκλησία, θα σημειώσει στο οπισθόφυλλο του βιβλίου ‘’Έρως και θάνατος’’ ο καθηγητής Δογματικής Χρυσόστομος Σταμούλης. Αληθινή Εκκλησία; Υπάρχει και ψεύτικη; Φυσικά. Πρόκειται για την ιδεολογικοποιημένη Εκκλησία και την ποιμαντική της ειδωλολατρίας που εικονίζει κάθε στρατευμένη ιδεολογία ως θρησκευτική κακογουστιά, επομένως και υποκρισία.

Ας κατανοήσουμε όμως πως πάει μακριά η βαλίτσα. Από τον 5ο κιόλας αιώνα οι χριστιανοί σκανδαλίζονταν όταν άκουγαν για έρωτα. Ακριβώς ό,τι συμβαίνει και σήμερα. Ο έρωτας μονίμως σε απολογία. Κολλημένος στον τοίχο. Κι ας έχει γράψει ο Μάξιμος Ομολογητής, ο άγιος Διονύσιος Αρεοπαγίτης, ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος για τον έρωτα θαυμάσια κείμενα. Παρουσιάζεται σαν απολειφάδι μιας αμαρτωλής μετανεωτερικότητας. Άλλος ένας απαγορευμένος καρπός, μαζί με όλους εκείνους που το ευσεβιστικό στοιχείο γνωρίζει καλά να δαιμονοποιεί. Οι Πατέρες όμως αποδομούν το ανέραστο και όχι τον έρωτα.

Έρωτας. Αγάπη. Το πρώτο ανίερο; Το δεύτερο θεϊκό; Διονύσιος Αρεοπαγίτης και Μάξιμος Ομολογητής ταυτίζουν τον έρωτα με την αγάπη. Προς τί λοιπόν ο φόβος και ο τρόμος; Έχουμε τρομάξει για τα καλά τον κόσμο μέσα στην Εκκλησία με την κόλαση, τις ποινές, την τιμωρία που θα επέλθει με την αμαρτία, τολμήσαμε, και το φωνάζω δυνατότερα, να αδειάσομε τις ζωές των ανθρώπων, γεμίζοντας τους με φόβους και ενοχές. Λέξεις, μα περισσότερο συναισθήματα λέξεων, που ταυτίζονται με το κακό. Η αλήθεια όμως δεν βρίσκεται στις λέξεις αλλά στα πράγματα, θα γράψει σε έργο του ο άγιος Γρηγόριος Παλαμάς.

Ποιος είπε πως ο έρωτας είναι ξένος προς τον άνθρωπο και πρέπει να αντιμετωπιστεί ως αμαρτία; Είναι μέρος της χριστιανικής ανθρωπολογίας. Ο άνθρωπος δεν είναι μόνο η ψυχή του. Αυτό είναι Καρτέσιος. Η Δύση σήμερα, μπουχτίζοντας με τις λειτουργίες της ψυχής, δεν βρήκε το αδιέξοδο που αναζητούσε, επιμένοντας σε ένα σώμα απολογούμενο· σώμα που αδυνατούσε να κατανοήσει κάθε κατάφαση σ’ αυτό. Ας μην φτάσουμε βέβαια στη χυδαιότητα του Michel Onfray που προτάσσει την ηδονή, ενοχοποιώντας τον χριστιανισμό για σκοταδισμό της σάρκας. Ίσως δεν κατανόησε σωστά το παύλειο σχήμα σχήμα σάρκα - σώμα. Από την άλλη ο Merleau - Ponty που με φαινομενολογικό τρόπο ντροπιάζει τη δυτική σκέψη που είδε στον άνθρωπο μόνο την ψυχή θα πει πως ο άνθρωπος δεν έχει σώμα αλλά είναι σώμα. Αυτό που συναντάται μέσα στην ορθόδοξη Εκκλησία, ευτυχώς όχι από όλες τις φωνές, αποτελεί αιρετικό μονοφυσιτισμό στα πλαίσια της ανθρωπολογίας. Η χριστιανική ανθρωπολογία καταφάσκει στο σώμα. Δεν υφίσταται πλωτίνεια θεώρηση περί σώματος στη χριστιανική ανθρωπολογία.

Οι Πατέρες της Εκκλησίας καινοτομούσαν τα ονόματα. Χρησιμοποιώντας όρους προερχόμενους από το φιλοσοφικό οπλοστάσιο, κατάφερναν με μοναδικό και ανεπανάληπτο τρόπο να εκφράζουν μέσα από τους όρους αυτούς την αυθεντικότητα του δόγματος (επομένως της ζωής της Εκκλησίας ως βιωματική εμπειρία). Σημειώνει ο Αρχιμανδρίτης Χρυσόστομος - Γρηγόριος Τύμπας σε βιβλίο του: ‘’… στους προσχηματικούς χρόνους ο χώρος της θεολογικής ανθρωπολογίας ήταν ανοικτός προς μία αφομοίωση στοιχείων από τον φιλοσοφικό - επιστημονικό  χώρο’’. Ο όρος ‘’έρωτας’’ συναντάται πριν από τους Πατέρες στο πλατωνικό Συμπόσιο κι εκεί ως ‘’δαίμων’’ συνδέει το θεϊκό με το ανθρώπινο, το ανθρώπινο με το θεϊκό. Αυτή τη λέξη (έρως) την πήραν οι Πατέρες και της έδωσαν καινό περιεχόμενο (εξωθώντας την προοπτική του έρωτα στην εικόνα του απολύτου Θεού Πατέρα), χωρίς να φοβηθούν τη λέξη, αφού σύμφωνα με τον Διονύσιο Αρεοπαγίτη και Μάξιμο Ομολογητή δεν πρέπει να φοβηθούμε το όνομα του έρωτα.

Ο έρωτας δεν είναι αίτημα, είναι ανάγκη. Η ερωτικότητα ως εκστατική έκφραση συνέχει τα ανθρώπινα πρόσωπα, ενεργεί θεραπευτικά στα ανθρώπινα διεστώτα. Αντίθετα, ο αυτοερωτισμός είναι εγκλωβισμός στον ναρκισσιστικό εαυτό. Ο έρωτας έχει ανικανοποίητο ξεβόλεμα γιατί πάντοτε επιθυμείς να ξεβολεύεσαι. Το άνοιγμα στο πρόσωπο του άλλου είναι χαρά, έκφραση. Κι αυτά συμπαρασύρουν μαζί, μέσα από τον έρωτα, τη συγχώρεση, την μετάνοια, τη μεταμόρφωση του εαυτού. Ερωτεύεσαι τον άλλον και χωράς την ύπαρξη του στη δική σου. Είναι δύσκολο πράγμα ο έρωτας και δύσκολα βάζει η Εκκλησία στον έρωτα. Δύσκολα έβαζε αιώνες τώρα. Ας συμφωνήσουμε τουλάχιστον στην ωραιότητά του.

Πρεσβύτερος Ηρακλής Φίλιος (Θεολόγος, Βαλκανιολόγος)

Εφημέριος Ι.Ν. Αγίου Δημητρίου Διάβας - Ι.Μ. Σταγών & Μετεώρων